Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng lan rộng và hiện vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Vì vậy, việc chẩn đoán và bắt đầu điều trị giai đoạn sớm sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ phát sinh các biến chứng nghiêm trọng.
- 10 Loại “Kháng sinh tự nhiên” cho cuộc sống an toàn bạn nên biết!
- Bệnh nấm da: Những điều cần biết về Dermatophytosis
- Các vật dụng quan trọng cần có trong hộp thuốc chống sốc
Sốt xuất huyết là kết quả của nhiễm virus, đặc biệt là virus Dengue
Bệnh sốt xuất huyết: Tình trạng nguy hiểm và diễn biến
Theo cho biết của Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM: Sốt xuất huyết là kết quả của nhiễm virus, đặc biệt là virus Dengue, được truyền bệnh thông qua muỗi vằn Aedes Aegypti. Bệnh nhân sốt xuất huyết thường trải qua 4 giai đoạn phát triển với những dấu hiệu đặc trưng như sau:
- Giai đoạn ủ bệnh: Đa phần không có triệu chứng và kéo dài từ 3-10 ngày;
- Giai đoạn sốt: Bệnh nhân bắt đầu có sốt cao đột ngột, đồng thời xuất hiện các biểu hiện như đau cơ, đau xương khớp, nhức 2 hốc mắt. Có thể xuất hiện các nốt xuất huyết dưới da, kèm theo chảy máu cam và chảy máu chân răng;
- Giai đoạn nguy hiểm: Thường xảy ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7, khi sốt giảm hoặc hết, nhưng bệnh nhân phát triển các triệu chứng nghiêm trọng như xuất huyết tiêu hóa, tràn dịch màng bụng, tràn dịch màng phổi, và sự to lớn của gan;
- Giai đoạn hồi phục: Sau giai đoạn nguy hiểm, trong khoảng 24-48 giờ, bệnh nhân hết sốt hoàn toàn, trạng thái tổng quan cải thiện, tiểu tiện tăng và cảm giác thèm ăn trở lại.
Về mặt sinh lý, virus Dengue có thể dẫn đến hai thể loại chính của sốt xuất huyết: thể không sốc và thể sốc. Thể không sốc đặc trưng bởi tình trạng giãn mạch nhẹ, dẫn đến thoát khỏi lòng mạch ít huyết tương. Ngược lại, thể sốt xuất huyết Dengue có sốc bao gồm giãn mạch nghiêm trọng, mất huyết tương đáng kể dẫn đến sự cô đặc của máu. Điều này làm giảm lưu lượng tuần hoàn máu, gây tụt huyết áp, tăng nhịp tim để bù trừ, và sau đó dẫn đến suy tim mạch. Rối loạn đông máu, một đặc điểm của sốt xuất huyết Dengue, xuất phát từ sự biến đổi của thành mạch và giảm lượng tiểu cầu, dẫn đến xuất huyết ở nhiều bộ phận cơ thể như dưới da, niêm mạc và tạng.
Virus Dengue phát triển trong cơ thể con người theo một quá trình đặc biệt. Khi xâm nhập, virus kích thích sản xuất kháng thể, tạo thành tổ hợp giữa virus và tế bào đơn nhân-đại thực bào. Tế bào lympho sau đó tấn công tổ hợp này, gây phá hủy tế bào và giải phóng virus cùng với các chất như giãn mạch, thromboplastin, bạch cầu và chất hoạt hóa C3. Chất C3 tiếp tục kích thích tế bào đơn nhân-đại thực bào và tạo ra chuỗi sự kiện bệnh lý lặp đi lặp lại.
Paracetamol là loại thuốc được sử dụng để giảm sốt xuất huyết Dengue
Thuốc điều trị sốt xuất huyết Dengue: Những lưu ý quan trọng
Thuốc Giảm Sốt trong Điều Trị Sốt Xuất Huyết Dengue:
Theo Giảng viên Cao đẳng Dược cho biết: Bệnh nhân mắc sốt xuất huyết Dengue thường phản ứng đáng kể với sốt, tuy nhiên, hiệu quả của thuốc giảm sốt thường kém. Acetaminophen (hay còn gọi là Paracetamol) là loại thuốc được sử dụng để giảm sốt trong trường hợp này. Dù có thể gây tổn thương cho gan thận khi sử dụng liều rất cao và kéo dài, nhưng trong điều trị sốt xuất huyết Dengue, liều lượng thấp và ngắn hạn của Paracetamol không gây độc hại cho người trưởng thành và trẻ em. Theo hướng dẫn của Bộ Y tế Việt Nam, liều lượng Paracetamol trong trường hợp này là 10-15mg/kg cơ thể, sử dụng mỗi 4-6 giờ khi có triệu chứng sốt.
Quy tắc điều trị sốt xuất huyết và thuốc hạ sốt liên quan:
- Tránh sử dụng Aspirin: Sử dụng Aspirin trong điều trị sốt xuất huyết Dengue là không an toàn vì nó có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết do ảnh hưởng đến đông máu. Đối với trẻ em, việc sử dụng Aspirin càng cần phải được chú ý, để tránh hội chứng Reye, một tình trạng nguy hiểm có thể gây tử vong hoặc tàn tật vĩnh viễn.
- Hạn chế sử dụng NSAID: Các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) nên được hạn chế trong điều trị sốt xuất huyết Dengue do có thể tăng nguy cơ chảy máu và làm nghiêm trọng hơn tình trạng của bệnh nhân. Cha mẹ cần chú ý rằng nhiều sản phẩm hạ sốt trên thị trường cũng chứa NSAID, vì vậy cần lựa chọn kỹ để đảm bảo an toàn cho trẻ em.
Bù dịch trong điều trị sốt xuất huyết:
Theo hướng dẫn của Bộ Y tế Việt Nam, một trong những phương pháp điều trị sốt xuất huyết hiện đại là bù dịch dựa vào tình trạng của bệnh nhân. Ưu tiên sử dụng đường uống, trong đó dung dịch Oresol là một lựa chọn hiệu quả. Thông kê từ Bệnh viện Bạch Mai cho thấy, nếu 100% người bệnh sử dụng Oresol khi nhập viện, chỉ khoảng 15% trường hợp cần phải nhận dịch truyền.
Theo kinh nghiệm trong điều trị sốt xuất huyết, việc truyền dịch nên chỉ thực hiện khi thực sự cần thiết, tuân thủ theo phác đồ của Bộ Y tế, đặc biệt là trong các trường hợp có dấu hiệu cảnh báo hoặc bị sốc sốt xuất huyết Dengue. Trong những tình huống này, sự mất nước nhiều, kết hợp với sốt cao, có thể dẫn đến mất nước cơ thể và làm máu trở nên cô đặc, gây tụt huyết áp và tăng nguy cơ trụy tim mạch. Lưu ý rằng, trong sốt xuất huyết Dengue, mất nước thường nhiều hơn mất muối, vì vậy ưu tiên sử dụng dung dịch chứa ít muối. Dung dịch Ringer Lactat là lựa chọn tốt nhất, và nếu không có, có thể sử dụng dung dịch Natri Clorid đẳng trương (0.9%). Trong những trường hợp sốc nặng không đáp ứng với dịch tinh thể, bác sĩ có thể quyết định truyền dung dịch cao phân tử.
Phải tuân thủ liều lượng và thời gian bù dịch theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Cần lưu ý rằng, kinh nghiệm trong việc điều trị sốt xuất huyết đã chỉ ra rằng việc truyền dịch quá mức có thể dẫn đến sự thừa thải, gây ra rối loạn cân bằng nước và điện giải, gây ứ đọng chất lỏng trong các cấu trúc tế bào và tổ chức, với biểu hiện phổ biến nhất là tràn dịch vào màng phổi.
Thuốc kháng sinh không phải là phương pháp điều trị cho bệnh sốt xuất huyết Dengue:
Nguyên nhân chủ yếu của bệnh là do virus, do đó, việc sử dụng kháng sinh sẽ không mang lại hiệu quả. Ngược lại, việc lạm dụng kháng sinh trong tình huống này có thể gây ra sự phát triển của các chủng vi khuẩn kháng thuốc.
Chú ý quan trọng khi tự điều trị sốt xuất huyết Dengue tại nhà
Chú ý quan trọng khi tự điều trị sốt xuất huyết Dengue tại nhà
Theo DSCK1 Nguyễn Quốc Trung – Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho biết: Hầu hết các trường hợp mắc bệnh sẽ được bác sĩ hướng dẫn cách tự quản lý và sử dụng thuốc điều trị sốt xuất huyết Dengue tại nhà, đặc biệt là trẻ nhỏ. Trong quá trình này, ngoài việc chăm sóc và theo dõi bệnh một cách đầy đủ (bao gồm việc kiểm tra nhiệt độ, quan sát các triệu chứng của sốt xuất huyết, duy trì chế độ ăn hợp lý…), người bệnh và người chăm sóc cần lưu ý đến những điều sau đây:
- Theo dõi chặt chẽ nhiệt độ cơ thể của bệnh nhân; nếu thấy nhiệt độ đạt mức 39-40 độ C và không giảm sau khi sử dụng thuốc hoặc các biện pháp hạ sốt khác, cần ngay lập tức thông báo cho bác sĩ hoặc đưa bệnh nhân nhập viện.
- Đối với trẻ em, việc sử dụng thuốc điều trị sốt xuất huyết đặc biệt quan trọng. Cha mẹ chỉ nên sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ và tuyệt đối không tự y ý mua và sử dụng các loại thuốc khác như Aspirin, Ibuprofen hoặc NSAID khác.
- Chú ý đến vệ sinh hàng ngày của mắt, mũi và họng bằng dung dịch nước muối sinh lý NaCl 0.9%. Chế độ ăn cho bệnh nhân sốt xuất huyết Dengue nên là thức ăn mềm, lỏng và dễ tiêu hóa, như cháo loãng, bột, sữa.
- Trẻ em không nên ăn thực phẩm có màu nâu/đỏ, như nước ngọt có màu, dưa hấu, sô cô la, bí đỏ, cà rốt, để tránh nhầm lẫn với dấu hiệu tiêu phân đen do xuất huyết tiêu hóa. Khuyến khích bệnh nhân uống nhiều nước, bao gồm nước đun sôi để nguội, nước ép trái cây (như nước dừa, nước cam chanh…), dung dịch Oresol hoặc nước cháo loãng, nhằm bù đắp lượng nước và điện giải mất đi.
- Lựa chọn quần áo mềm mại, có khả năng thấm hút tốt và đặc biệt đảm bảo vệ sinh da và vùng kín (đối với bệnh nhân nữ). Trẻ nhỏ nên thay quần áo và tắm bằng nước ấm khi không còn sốt. Theo dõi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em, để phát hiện và chẩn đoán sốt xuất huyết Dengue kịp thời.
- Lưu ý đến các dấu hiệu cảnh báo nặng như thay đổi tri giác, sờ tay chân lạnh, da ẩm, thân nhiệt giảm, đau vùng gan, khó thở, chảy máu mũi, chảy máu răng, nôn mửa nhiều, tiêu phân đen hoặc có máu, tiểu ít…
- Bệnh nhân không nên tắm gội, lau người bằng nước lạnh, để tránh co mạch ngoại biên trong khi mạch nội tạng đang giãn ra.
Những sai lầm cần tránh khi điều trị sốt xuất huyết Dengue:
- Không đi khám bệnh: Sốt xuất huyết Dengue có diễn biến khó dự đoán, do đó, việc tự y áp đặt không khám bệnh và tự điều trị có thể dẫn đến chuyển từ giai đoạn nhẹ sang nặng, hoặc gặp phải các biến chứng nguy hiểm.
- Không tái khám theo hẹn: Những bệnh nhân đã được chẩn đoán và điều trị sốt xuất huyết Dengue tại nhà cần tuân thủ đúng lịch tái khám hoặc ngay lập tức nhập viện khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như mệt mỏi, khó chịu sau khi hết sốt, nôn ói nhiều, đau bụng, tay chân ẩm và lạnh, bứt rứt, hoặc bất kỳ dấu hiệu xuất huyết nào.
- Cho rằng hết sốt là đã khỏi: Diễn tiến của sốt xuất huyết Dengue cho thấy rằng giai đoạn nguy hiểm thường xảy ra sau khi hết sốt. Tuy nhiên, khi cảm thấy thoải mái hơn sau khi hết sốt, nhiều người có thể lơ là việc theo dõi sức khỏe, dẫn đến rủi ro biến chứng nguy hiểm như tràn dịch màng phổi, xuất huyết nội tạng và thậm chí tử vong.
Sốt xuất huyết là một bệnh lý truyền nhiễm nguy hiểm, có khả năng bùng phát thành dịch và hiện chưa có thuốc đặc trị. Vì vậy, để ngăn chặn sự xuất hiện của biến chứng nguy hiểm, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ.
Theo Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tổng hợp